Welten, Martinuskerk

De kerk
De Sint Martinuskerk gelegen in de wijk Welten binnen de gemeente Heerlen is een neoromaanse basiliek met twee torens en twee rondgesloten koren. De huidige kerk bestaat in feite uit twee kerkgebouwen. Het eerste kerkgebouw stamt uit 1875, geheel opgetrokken uit roodbruine baksteen in neoromaanse stijl, georiënteerd. In 1897 werd de bestaande westtoren vervangen door een nieuwe toren met naaldspits naar ontwerp van architect Joseph Seelen (1871-1951) . Omdat door het groeiende aantal parochianen de kerk al snel te klein werd, werd de kerk in 1925-1927 uitgebreid , opnieuw naar een ontwerp van Joseph Seelen. De kosten van de uitbreiding bedroegen 100.000 gulden. De uitbreiding met het driebeukig schip gericht naar het noorden en met de nieuwe apsis en priesterkoor aan de zuidkant stond haaks op de oude kerk en ging als het ware dwars door het bestaande schip . Het oude-kerkgedeelte werd nu een dwarsarm van de nieuwe kerk. Aan de noordzijde naast de nieuwe ingang kwam een tweede toren. De gehele uitbreiding werd uitgevoerd in witgele kunradersteen, waardoor het nieuwe en oude gedeelte fraai te onderscheiden zijn. De daken zijn gedekt met grijze leien. Het middenschip is overwelfd met een houten tongewelf.
Onder leiding van Jos Stassen (1921-2001) werd in 1967 onder invloed van de liturgievernieuwingen van het Tweede Vaticaans Concilie (1962-65) het interieur ingrijpend aangepast. Tijdens groot onderhoud in 1984 werd het koor plus transept uit 1875 door een glazen wand gescheiden van de nieuwbouw uit 1927 en in gebruik genomen als dagkapel.
Zowel aan de oostzijde als de westzijde ligt het kerkhof tegen de kerk aan.
Eugène Laudy (1921-1995) heeft in 1947-’48  een  aantal kleurige wandschilderingen aangebracht in de apsis en op de triomfboog, en op de scheidingswand van het middenschip de veertien kruiswegstaties geschilderd.
Dichtstbijzijnde kolenmijn: de Oranje Nassau I te Heerlen, productieperiode 1899-1974.

Geschiedenis
De Martinuskerk in het oude kerkdorp Welten heeft een eeuwenoude voorgeschiedenis. Reeds in 1049 is sprake van een kapel gewijd aan Sint Martinus, als rectoraat nog eeuwen behorende tot de Voerendaalse parochie Sint Laurentius. Na de 80-jarige oorlog werd Heerlen staatsgebied, waardoor de kapel overging in protestantse handen. Een protestantse eredienst heeft er echter nooit plaatsgevonden. In 1857 wordt Welten een rectoraat van de Pancratiuskerk te Heerlen. Pas in 1921 wordt Welten een zelfstandige parochie en krijgt de kerk in 1927 zijn huidige omvang.

Voor de hoofdingang staat een beeld van dr. Hendrik Poels (1868-1948) uit 1954 gemaakt door Wim van Hoorn (1908-1979). Poels was tussen 1910 en 1919 rector van de Martinuskerk. Van groter belang voor de Mijnstreek en de mijnwerkers waren echter zijn werkzaamheden op sociaal-economisch gebied in zijn functie als hoofdaalmoezenier van de Mijnstreek namens de katholieke kerk. Hij speelde vooral een belangrijke rol bij de huisvesting van de grote aantallen nieuwe bewoners in het mijngebied.

De ramen
De romaanse kerk heeft een groot aantal (ca.70) rondboogvensters die alle voorzien zijn van figuratieve glas-in-loodramen. In het oude-kerkgedeelte, de huidige dagkapel, bevinden zich ramen , waarvan de maker onbekend is. Waarschijnlijk zijn ze geplaatst in de periode rond 1900.
Het gedenkraam op de orgeltribune en de ramen in de apsis zijn van Gerard Mesterom en geplaatst in 1946 en 1945. Er zijn drie ramen van Eugène Laudy uit 1948 en 1979, alle andere ramen zijn van Leo Reihs in samenwerking met Atelier Flos gemaakt in 1991 en 2004

Bronnen
Website Kerkgebouwen in Limburg
Website www. glasmalerei-ev-web.de  van Forschungsstelle Glasmalerei des 20. Jh/Limburg-Heerlen
Website Rijckheyt (Centrum voor regionale geschiedenis)
Piet Mertens et al., Sint Martinuskerk Welten, in: Het Land van Herle, Historisch tijdschrift voor Parkstad Limburg, jaar 65, (2015, nr 2) 49 -62