Brunssum-Rumpen, Vincentiuskerk

De kerk
De H. Vincentius à Paulokerk aan de Prins Hendriklaan in de wijk Rumpen van de gemeente Brunssum is gebouwd in de jaren 1924-1925 naar een ontwerp uit 1923 van architect Frits Peutz (1896-1974) in de stijl van het rationalisme en in opdracht van de paters Lazaristen.
Het is een driebeukige kruiskerk met een versmald priesterkoor en een halfronde, geheel blinde apsis , een massieve toren en met het middenschip en de zijbeuken onder één hoog, steil zadeldak. Gedekt met leien.
Lengte-as van zuidwest naar noordoost (= priesterkoor). Gevels opgetrokken in baksteen, rijkelijke toepassing van beton.
Voor het schip aan de zuidwestzijde de massieve toren met aan weerszijden een ingangsportaal. Op de afgeplatte toren is een ingesnoerde betonnen bekroning met zinken schaaldak en kruis+weerhaan geplaatst. Uurwerken aan de vier zijden.
De transeptarmen bevinden zich niet ter hoogte van de aansluiting van het schip op het priesterkoor, maar direct achter de toren en de ingangsportalen.
Aan de noordwestzijde/links de doopkapel, aan de zuidoostzijde/rechts de Vincentiuskapel. In 1955 heeft architect Peutz  aan de noordoostzijde/links van het priesterkoor een kinder/dagkapel met souterrain aangebouwd waardoor als het ware een tweede noorderkruisarm is ontstaan. Aan de rechterzijde van het koor bevindt zich de sacristie die de verbinding vormt met het ernaast gelegen klooster van de paters Lazaristen (thans pastorie). Het bescheiden klooster telt twee bouwlagen.
Het middenschip wordt van de zijbeuken gescheiden door vier ronde kolommen, waartussen zich geen scheibogen bevinden. Op deze kolommen rusten de bakstenen bogen van de zijbeuken die in de buitengevel worden voortgezet in de steunberen. Tussen de kolommen en de steunberen trekstangen. Aan de schipzijde hebben de kolommen consoles met heiligenbeelden. Schip en koor hebben een tongewelf, de zijbeuken een vlakke zoldering.
De bouwlocatie langs de Prins Hendriklaan werd indertijd gekozen, omdat daar naar verwachting de onvermijdelijke mijnschade minimaal zou zijn. Ook bij de constructie van het gebouw is rekening gehouden met bewegingen van de ondergrond als gevolg van de kolenwinning. De toren, het schip en de apsis staan los van elkaar op een eigen fundering. De constructie van het schip laat in bepaalde mate bewegingen toe. Het lichte tongewelf met houten ribben en zachtboard is opgehangen aan een houten vakwerkconstructie.

Tegen de toren aan de voorzijde op een console een zandstenen Vincentiusbeeld uit 1957 gemaakt door beeldhouwer Piet van Dongen (1895-1987).
Binnen in de kerk muurschilderingen uit 1929 van Charles Eyck (1897-1983): op de apsiswand en het apsiskalot (restauratie 1990), op het cassetteplafond van het tongewelf boven het priesterkoor, op de wand achter het Maria-altaar en het Jozefaltaar. In de Sint-Jozefmuurschildering refereert Eyck duidelijk aan Rumpen als mijnwerkersdorp. De schilderingen op de scheiboog tussen koor en apsis zijn overgeschilderd. (Voor een uitvoerige bespreking van de wandschilderingen zie het boek “Charles Eyck, 1897-1983”, pag. 124-130 van J. Pouls)
De opdracht in 1929 voor de wandschilderingen in de kerk in Rumpen was de eerste die Charles Eyck kreeg voor een monumentale kerkschildering. Hij had toen net in Parijs zijn eerste succes geboekt met zijn schilderijen.
Van Charles Eyck zijn ook nog een viertal gebrandschilderde glas-in-loodramen aanwezig (1929). Dit zijn waarschijnlijk de vroegste ramen van Eyck.
Van beeldhouwer Piet Killaars (1922-2015) bevinden zich twee hoogreliëfs in terracotta, acht heiligenbeelden van Franse kalksteen op de kolom-consoles en een houten Mariabeeld uit ca. 1950 in de kerk, verder nog  kruiswegstaties van geglazuurd terracotta uit 1964.
De Vincentius a Paulokerk (1924-’25) was de eerste gerealiseerde kerk binnen het oeuvre van architect Frits Peutz. Hij kreeg deze opdracht nog vóór hij zijn kandidaatsdiploma   bouwkunde in 1924 behaalde.
De kerk is niet alleen van belang vanwege de bouwstijl en bouwtechniek maar ook vanwege de aanwezigheid van vele kunstwerken van belangrijke Limburgse kunstenaars.
Dichtstbijzijnde kolenmijn: de Staatsmijn Hendrik te Brunssum, productieperiode 1915-1963. Vanaf 1963 geïntegreerd met de nabij gelegen mijn Emma te Treebeek. De staatsmijn Emma-Hendrik was nog productief tot 1973.
Rijksmonument nr 518603, Kerk en pastorie/klooster met uitzondering van de kinderkapel/dagkapel.

Geschiedenis
Begin jaren 20 kreeg de Congregatie der Missie (de paters Lazaristen) uit Panningen (Limburg) het verzoek de zielzorg voor het groeiend aantal bewoners van de mijnwerkerskoloniéën rondom de staatsmijn Hendrik (Langeberg-Venweg, Haansberg, Schuttersveld) op zich te nemen. In 1921 werd het rectoraat Rumpen opgericht door de bisschop van Roermond met pater Jozef Vester als eerste rector. Het rectoraat was ondergebracht bij de moederparochie Gregorius de Grote in Brunssum. Na de sluiting van de mijnen vertrokken de Lazaristen uit Brunssum (1967). Jozef Vester gaf als bouwheer in 1923 architect Frits Peutz uit Heerlen opdracht voor de bouw van een kerk annex klooster. De nieuwe stenen kerk diende ter vervanging van twee houten noodkerkjes: het zogenaamde Belgische kerkje aan de Haansberg langs het mijnspoor Hendrik-Emma en het noodkerkje aan de Venweg. De kerk werd gebouwd langs de Prins Hendriklaan tussen de mijnkoloniéën Treebeek-Haansberg en Schuttersveld.

Christus Koningkerk te Vrieheide/Nieuw Einde
Behalve voor de bewoners van de genoemde mijnwerkerskoloniéën in Brunssum waren de paters Lazaristen uit Rumpen ook belast met de zielzorg voor de nieuwe mijnwerkerskolonie Vrieheide/Nieuw Einde in de gemeente Heerlen. Zij verzorgden missen in een houten noodkerkje aan de Einderstraat. Al snel werd de mijnkolonie een zelfstandig rectoraat met een bakstenen rectoraatskerk in 1928 gebouwd naar een ontwerp van de architecten Caspar en Joseph (zoon) Franssen: de Christus Koningkerk aan de Anjelierstraat. Deze kerk (te klein, mijnschade) werd in 1965 vervangen door een nieuwe, kubusvormige parochiekerk aan de Navolaan, ontworpen door architect (Jan) Jozef Fanchamps uit Kerkrade in een modernistische stijl.
In 2004 onttrokken aan de eredienst. Rijksmonument sinds 2018.
Na aankoop door de gemeente Heerlen werd de Christus Koningkerk omgebouwd tot de archiefbewaarplaats (2023) van het Historisch Centrum Limburg (HCL), een samengaan van Rijckheyt (Heerlen) en het Regionaal Historisch Centrum Limburg (Maastricht).
Het gebouw bezit twee bijzondere kunstwerken: in de voormalige devotiekapel een vrijstaand monumentaal glas-in-loodraam van Eugene Laudy (1957) afkomstig uit een afgebroken basisschool, en aan de buitenzijde van de kapel een halfrond gevelmozaïek van Libert Ramaekers (1964) uitgevoerd door atelier Felix uit Maastricht, voorstellende de intocht van Christus in Jeruzalem

Bronnen:
Kerkgebouwen in Limburg/Rumpen
Website www.glasmalerei-ev-web.de  van Forschungsstelle Glasmalerei des 20. Jh./Limburg/Brunssum-Rumpen
J. Pouls (eindred.) “Charles Eyck, 1897-1983, kunstenaar tussen vernieuwing en traditie”, Stichting Historische Reeks Maastricht (1997)
Website Rijckheyt/cultureel erfgoed/Kerk Vincentius à Paulo (Rumpen)
Antoine Jacobs, ‘Het nieuwe Jeruzalem, de Christus Koningkerk van Nieuw Einde, in: Land van Herle 2009-1, 23-34